2 лютага адпаведны ўказ № 44 падпісаў Прэзідэнт краіны Аляксандр Лукашэнка. Дзятлава – у ліку 9 населеных пунктаў Беларусі, узнагароджаных вымпелам “За мужнасць і стойкасць у гады Вялікай Айчыннай вайны”.
Старшыня райвыканкама Андрэй Садоўскі лічыць, што Дзятлаўшчына, вядомая сваім гераізмам у гады Вялікай Айчыннай вайны, дастойная гэтага знака гонару:
– Гэта зямля гераічная і шматпакутная, палітая крывёю тысяч яе жыхароў, герояў-партызан і чырвонаармейцаў, якія абаранілі мір цаной уласнага жыцця. У гады вайны Дзятлаўскі раён стаў месцам не толькі подзвігу, але і страшных трагедый, звязаных з генацыдам мясцовага насельніцтва. На яго тэрыторыі размешчаны 67 воінскіх пахаванняў, у тым ліку 13 брацкіх магіл.
У Дзятлаве ў лютым 1942 года было створана яўрэйскае гета, у якім за перыяд з лютага да жніўня 1942 года знішчана больш за 5 тысяч мясцовых жыхароў.
Ахвярамі генацыду мірнага насельніцтва сталі вёскі Вялікая Воля, Малая Воля, Дубраўка, Дубароўшчына, Трахімавічы, Пушча Ліпічанская, Гарадкі, якія поўнасцю або часткова былі спалены разам з людзьмі. Аб страшнай трагедыі, якая напаткала вязняў Дзятлаўскай турмы ў ліпені 1944 года, раскажа помнік ва ўрочышчы “Цагельня”, дзе перад самым вызваленнем раёна больш за 300 чалавек былі расстраляныя і спаленыя нацыстамі і іх прыслужнікамі. За гады вайны ў нашым раёне загінулі, былі закатаваны, спалены жывымі больш за 17 тысяч мясцовых жыхароў.
На Дзятлаўшчыне ў гады Вялікай Айчыннай вайны шырока разгарнуўся партызанскі рух. Першы атрад, які насіў імя “Арлянскі” (пазней перайменаваны ў “Барацьба”), быў створаны чырвонаармейцамі, якія трапілі ў акружэнне, у маі 1942 года, а ўжо восенню таго ж года дзейнічалі 3 атрады, якія ў снежні аб’ядналіся ў Ленінскую партызанскую брыгаду (“Перамога”, “Барацьба”, імя К. Варашылава), камандзіру якой Фёдару Сінічкіну прысвоена званне Героя Савецкага Саюза. Брыгада дзейнічала ў Дзятлаўскім і суседніх раёнах. Яна злучылася з часцямі Чырвонай Арміі 15 ліпеня 1944 года ў саставе 4 атрадаў агульнай колькасцю 1184 партызаны.
Пры Ленінскай партызанскай брыгадзе ў лясах Ліпічанскай пушчы функцыянаваў лясны шпіталь, які выратаваў цаной свайго жыцця сувязны брыгады, мясцовы жыхар Іосіф Філідовіч, паўтарыўшы подзвіг рускага героя Івана Сусаніна, – завёў атрад СС з 300 чалавек, які ажыццяўляў карную экспедыцыю “Гамбург”, у балоты Ліпічанскай пушчы. Шпіталь у балотах Ліпічанскай пушчы дзейнічаў да самага вызвалення раёна ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. У ім было выратавана каля 500 партызан з розных фарміраванняў.
Доўгачаканае вызваленне Дзятлаўшчыны прыйшло ў ліпені 1944 года. Пасля трох з лішнім гадоў страху, смерцяў, бяссонных начэй, холаду і голаду на тэрыторыю раёна ўступілі войскі Чырвонай Арміі. Яны вызвалялі яго разам з партызанамі Ленінскай брыгады. Тыя, хто загінуў у ліпені 1944 года, знайшлі вечны спакой у брацкай магіле ў гарадскім парку. Там жа пахаваны Героі Савецкага Саюза Ян Фогель і Павел Пятроў, яны вызвалялі горад Дзятлава ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў.
На тэрыторыі раёна размешчана 98 помнікаў, якія нагадваюць дзятлаўчанам і гасцям аб тых далёкіх, але незабыўных гадах. Памяць народная не згасне ніколі. Ад продкаў, якія цаной свайго жыцця абаранілі родную зямлю ад фашысцкай навалы, мы атрымалі наказ – берагчы мір на зямлі і жыць у стваральнай працы – які мы павінны свята выконваць.
Вымпел “За мужнасць і стойкасць у гады Вялікай Айчыннай вайны” быў заснаваны 6 кастрычніка 2004 года ўказам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь да 60-годдзя вызвалення краіны ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Да цяперашняга часу ў Беларусі гэтым знакам адрознення былі ўзнагароджаны 27 населеных пунктаў. Кожнае з гэтых месцаў стала сапраўднай цытадэллю мужнасці, у якой неверагодную адвагу праявілі не толькі байцы, але і мясцовыя жыхары.
9 населеных пунктаў Беларусі ў 2024 годзе ўдастоены ўзнагароды ў сувязі са святкаваннем 80-й гадавіны вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў і перамогі савецкага народа ў Вялікай Айчыннай вайне, а таксама з мэтай увекавечання подзвігу воінаў Чырвонай Арміі, рабочых, партызан і падпольшчыкаў, здзейсненага імі пры абароне і вызваленні беларускіх гарадоў і іншых населеных пунктаў. Населеныя пункты, узнагароджаныя вымпелам, з’яўляюцца дастойным прыкладам баявога і працоўнага подзвігу, усенароднага супраціўлення, праяўленых у гады Вялікай Айчыннай вайны.
Наталля АВЯРЧУК
Подписывайтесь на телеграм-канал «Дятлово ОНЛАЙН» по короткой ссылке @gazeta_peramoga
