Мабыць, кожны чуў выразы “белая” заработная плата і “шэры” заробак “у канверце”. Такія незвычайныя назвы ніяк не звязаны з колерам купюр або манет.
Пад “белым” заробкам прынята лічыць афіцыйна выплачаны даход работніку. Наймальнік пры яго налічэнні вылічвае падаткі і абавязковыя плацяжы (узносы па дзяржаўным сацыяльным і пенсійным страхаванні, у тым ліку па прафесійным пенсійным страхаванні, па абавязковым страхаванні ад няшчасных выпадкаў на вытворчасці і прафесійных захворванняў) і пры выплаце ўтрымлівае суму ў адпаведнасці з заканадаўствам (падаходны падатак з фізічных асобаў, страхавы ўзнос на пенсійнае страхаванне). Усе аперацыі, звязаныя з налічэннем і выплатай зарплаты, адлюстроўваюцца ў рэгістрах бухгалтарскага ўліку наймальніка і дакументальна пацверджаны. У прыватнасці, работнік у разліковым лістку можа ўбачыць усе налічаныя наймальнікам сумы і сумы, якія падлягаюць утрыманню, па кожнаму віду налічэння (утрымання).
Пры афіцыйным працаўладкаванні работнік мае не толькі права на своечасовае і ў поўным аб’ёме атрыманне “белай” зарплаты, але і ўсе правы, прадугледжаныя працоўным заканадаўствам: працоўны водпуск, права на дапамогі па часовай непрацаздольнасці, па доглядзе дзіцяці, па цяжарнасці і родах і іншыя віды выплат сацыяльнага характару, а таксама фарміраванне страхавога стажу для прызначэння будучай пенсіі.
Пад “шэрым” заробкам “у канверце” маюцца на ўвазе формы аплаты працы работнікаў, аперацыі па якіх не адлюстроўваюцца ў рэгістрах бухгалтарскага ўліку. Гэта значыць, наймальнік выплачвае работніку ўзнагароджанне звыш сумы зарплаты, усталяванай згодна са штатным раскладам, без яго дакументальнага афармлення, або наймальнік прымае на працу работніка па вуснай дамоўленасці без заключэння працоўнага дагавора. Пры гэтым усе выплаты за выкананую работу робяцца з рук у рукі без налічэння і выплаты падаходнага падатку з фізічных асобаў і страхавых узносаў у бюджэт фонду сацыяльнай абароны насельніцтва, а гэта значыць, што страхавы стаж не фарміруецца. Атрымліваючы зарплату “ў канверце”, работнік пазбаўляецца многіх правоў і сацыяльных гарантый, прадугледжаных працоўным заканадаўствам.
Больш за тое, існуе рызыка не атрымаць такую зарплату наогул. Паскардзіцца на працадаўцу ў гэтым выпадку можна, але атрымаць абяцаную зарплату практычна немагчыма.
Нягледзячы на мерапрыемствы, якія праводзяцца дзяржаўнымі органамі па спыненні выплаты заработнай платы “ў канверце”, дадзеная праблема актуальная і цяпер.
Марыя ЖЫДКО,
начальнік Дзятлаўскага раённага аддзела Фонду сацыяльнай абароны насельніцтва
