1 студзеня 2024 года мы будзем святкаваць адметную, хаця крыху забытую дату – 105-годдзе з дня ўтварэння Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі.
БССР – гэта цэлая эпоха ў гісторыі нашай краіны. Ці шмат сучаснікі памятаюць або ведаюць пра гэты перыяд? Давайце паспрабуем узгадаць некаторыя факты з савецкай гісторыі Беларусі.
30 снежня 1918 года ў Смаленску пачала работу VI Паўночна-Заходняя абласная канферэнцыя РКП(б), якая абвясціла сябе І з’ездам Камуністычнай партыі (бальшавікоў) Беларусі. У даклад Аляксандра Мяснікова па пытанні “Бягучы момант” быў уключаны пункт “Беларуская Савецкая Рэспубліка” з прапановай аб’явіць Заходнюю камуну самастойнай сацыялістычнай рэспублікай. Як аргумент прывялі міжнародны фактар: “замкнуць ланцуг самавызначаных утварэнняў”. Дэлегаты прагаласавалі “за”. Ядром рэспублікі сталі губерні Мінская, Смаленская, Магілёўская, Віцебская і Гродзенская з прылеглымі мясцовасцямі, населенымі беларусамі. Вечарам 1 студзеня 1919 года быў сфарміраваны Часовы рабоча-сялянскі Урад Беларусі пад старшынством Дзмітрыя Жылуновіча.
Аднак ужо 16 студзеня 1919 года Пленум ЦК РКП(б) вынес рашэнне аб перадачы Віцебскай, Магілёўскай і беларускай часткі Смаленскай губерні ў састаў РСФСР і наступным утварэнні ўнітарнай Літоўска-Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі на аснове аб’яднання Мінскай і Гродзенскай губерній з Літвой.
2-3 лютага 1919 года адбыўся І Усебеларускі з’езд Саветаў, дзе Якаў Свярдлоў зачытаў пастанову аб прызнанні незалежнасці Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусь, была прынята першая Канстытуцыя, дэкларацыі аб устанаўленні федэратыўных сувязяў з РСФСР і аб’яднанні Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік Беларусі і Літвы ў адзіную дзяржаву Літбел.
Негатыўны ўплыў на дзяржаўнае будаўніцтва аказала польска-савецкая вайна, якая пачалася ў канцы лютага 1919 года. Толькі пасля вызвалення тэрыторыі Беларусі ад польскіх інтэрвентаў у ліпені 1920 года савецкім кіраўніцтвам было вырашана паўторна абвясціць ССРБ. Урачыстае абвяшчэнне адбылося 31 ліпеня ў Мінску ў памяшканні гарадскога тэатра.
14-18 снежня 1922 года прайшоў IV Усебеларускі з’езд Саветаў, дзе былі прыняты “Асноўныя пункты Канстытуцыі Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік”. У дакуменце адзначалася, што “Рэспублікі: РСФСР, Украіна, Беларусія і Закаўказская Федэрацыя (Грузія, Азербайджан, Арменія) аб’ядноўваюцца ў адну саюзную дзяржаву пад назвай “Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік”. Ужо 30 снежня 1922 года I з’ездам Саветаў быў прыняты Дагавор аб утварэнні СССР. З прыняццем Канстытуцыі СССР 1936 года другое і трэцяе слова ў назве нашай рэспублікі памяняліся месцамі і замест ССРБ стала БССР.
Падрыхтавала да друку Ірына СТЫРНІК
Фота з адкрытых крыніц
Подписывайтесь на телеграм-канал «Дятлово ОНЛАЙН» по короткой ссылке @gazeta_peramoga
