Ліпічанская пушча.
Лагер партызанскага атрада “Арлянскі”. Ноч. Дагарае вогнішча. Шэры дымок уецца над галовамі партызан, што грэюцца ля агню. Некаторыя задрамалі, стомленыя доўгім пераходам па лесе, некаторыя смаляць самакрутку, іншыя проста сядзяць, паклаўшы галовы на калені. У лесе ціха, толькі недзе далёка-далёка загукае сава ці трэсне ў вогнішчы смаляны сук, рассыпаўшы вакол сябе яркія іскры. Разам са сваімі байцамі іх камандзір – Мікалай Вахонін. Ён таксама стаміўся, прыціх, пра нешта думае. На душы неяк светла і хораша ад гэтай лясной цішыні, ад удалага завяршэння баявой апераціі. Успамінаецца басаногае дзяцінства, родная вёска Малая Уладзіміраўка, рэчка, на якую заўсёды бегаў летам, маці, бацька. Што з імі, дзе яны зараз, ці ўспамінаюць пра яго? Так хочацца абняць іх, прытуліць да сябе, адчуць цеплыню родных людзей, іх любоў, адчуць сябе абароненым ад вайны і смерці.
І самі сабой складаюцца радкі, слова да слова – вось і верш. Сыраваты, не заўсёды з правільным рытмам і рыфмай, але такі шчыры і адкрыты верш пра чужаземца, які сядзіць ноччу для вогнішча ў лесе. Чужаземец – гэта ён сам, Мікалай, што трапіў на беларускую зямлю, такую далёкую і незнаёмую яму, але ён тут ваюе, партызаніць, таму стала гэта зямля другой радзімай. Але ўсё ж туга па родных мясцінах, па радні час ад часу стальным абручом сціскае сэрца. Камандзір дастае з паходнай сумкі невялічкі лісток паперы, аловак і пачынае друкаванымі літарамі выводзіць на лістку радкі. Піша верш. Піша яго душа, душа салдата і паэта.
У кустах агонь шуміць,
Уецца ў шэрым дыме,
Чужаземец для агню
З думкамі сваімі.
Сумны, ціхі ён такі
Ля сяброў сядзіць,
Смерць хвіліну кожную
За спіной стаіць.
Для чаго ж здаля прыйшоў,
Хаваецца ў лясах,
Небяспека ж кожны дзень
Блудзіць па кустах.
Чуе шорахі лістоў,
Ветру ціхі шум,
Галава яго паўнютка
Розных сумных дум.
Раптам там, над галавой,
Хтось нібы запеў:
Гэта голас мілай маці
З ветрам прыляцеў.
– Едкі дым, вазьмі мяне
У дальні край з сабой,
Там сустрэнуся я зноў
З мілаю раднёй,
Абдыму матулю я,
Тату прыгарну,
На сваёй старонцы роднай,
Соладка засну.
– Не сумуй, салдат, скажу,
Што ваюеш ты,
Што бароніш родны край,
У думках шлеш лісты.
Вецер дым удаль панёс,
У далёкі край.
Чужаземцу напаследак
Прашаптаў – бывай.
Верш Мікалая Вахоніна, напісаны на рускай мове, захоўваецца ў фондах нашага музея пад нумарам 0565. Разабраць яго змест было даволі цяжка, давялося карыстацца лупай, бо многія словы сцерліся, краі лісточка пакамечаныя, расчытаць словы амаль немагчыма. Але пасля працяглай працы ўсё ж выстраіліся радкі прачулала лірычнага твора, сумнаватага трошкі, але такога зразумелага кожнаму. І паўстаў перада мной партызан з летуценнай душой, рамантык, лірык, які, магчыма, мог бы стаць прафесійным філолагам, каб не вайна. Дазволіла сабе перакласці яго твор на беларускую мову, захаваўшы агульную канву і ідэю. Мікалая Рыгоравіча даўно няма з намі, а часцінка яго душы засталася. І падумалася: мы часта шаблонна глядзім на герояў вайны, не бачым за фактамі біяграфіі таго, што кожны з іх быў яшчэ і асобай з непаўторным светапоглядам, са сваімі адносінамі да жыцця і свету.
Алена АБРАМЧЫК,
старшы навуковы супрацоўнік Дзятлаўскага гісторыка-краязнаўчага музея
Подписывайтесь на телеграм-канал «Гродно Медиа Group» по короткой ссылке @GrodnoMediaGroup
