У снежні 2018 года споўніцца 220 гадоў з дня нараджэння знакамітага паэта Адама Міцкевіча. Палякі адназначна называюць яго польскім паэтам.
У кнізе “Мысліцелі і асветнікі Беларусі” напісана: “польскі паэт беларускага паходжання”. У беларускай “Энцыклапедыі электроннай” пададзена: “беларускі польскамоўны паэт”. Сам Адам Міцкевіч называў сябе “ліцьвінам”.
Калі прааналізаваць творчасць паэта, то можна заўважыць такія моманты. Гістарычныя і літаратурныя крыніцы сведчаць, што Адам Міцкевіч мала ведаў Польшчу. Яго лепшыя творы і іх сюжэты склаліся на беларускай ніве. У яго лірыку ўнесена толькі тое, што дала яму радзіма – “мясцовасць Навагрудскага павета”. Літаратурная творчасць Адама Міцкевіча – яскравы прыклад беларуска–польскага культурнага ўзаемаўплыву. Ён пісаў па-польску. Але пра Беларусь. Дарэчы, Адам Міцкевіч добра ведаў і беларускую мову. Ён адзначаў, што беларуская мова – гэта “самая багатая і самая чыстая гаворка, яна ўзнікла даўно і цудоўна распрацавана”.
Ці быў Адам Міцкевіч на Дзятлаўшчыне? Па словах дырэктара музея Адама Міцкевіча ў Навагрудку, у нашай літаратуры няма прамых спасылак на тое, што паэт наведваў Дзятлаўшчыну. Але ў некаторых замежных крыніцах упамінаюцца Жыбартаўшчына, Дзятлава і яго ваколіцы. А ў Жыбартаўшчыне ў свайго дзядзькі жыў Ігнат Дамейка, сябар Адама на ўсё жыццё. Даследчыкі жыцця і творчасці Адама Міцкевіча мяркуюць, што сяброўства сем’яў Міцкевічаў і Дамейкаў мае даўняе паходжанне і што маладыя людзі, Адам і Ігнат, былі знаёмыя яшчэ ў школьныя гады. Яго аднадумцамі і амаль аднагодкамі былі Юльян Корсак, паэт са Стралы, Вікенцій Дмахоўскі, мастак з Нагародавічаў.
Аб замілаванні паэта навагрудскімі і дзятлаўскімі мясцінамі сведчыць і адзін з перакладчыкаў “Пана Тадэвуша” Аляксандр Ельскі. Ён піша: ”Гэта ж з роднай глебы прарос геній Міцкевіча, і з яе таксама браў ён сюжэты да многіх сваіх твораў, такіх як “Свіцязь”, “Свіцязянка”, “Дзяды”, “Гражына”, “Пан Тадэвуш”, “Люблю” і іншых, а мноства мясцін і назваў, якія ўспамінае вястун, як Цырын, Ятра, Нёман, Налібокі, Навагрудак, Мядзведка, Тугановічы, Дзятлава паказваюць, дзе ахвотней за ўсё блукала думка песняра, якімі вобразамі любіла яна песціцца”.
Пра знаёмства Міцкевіча з Дзятлавам і яго людзьмі гаворыцца таксама ў паэме “Пан Тадэвуш”.
Вядома, што паэт ведаў літоўскую мову. Але дзе ён мог з ёю пазнаёміцца? Справа ў тым, што жыхары навакольных вёсак каля Дзятлава – Засецце, Погіры, Норцавічы і іншых размаўлялі ў той час па-літоўску. Вось дзе Адам Міцкевіч мог пазнаёміцца і вывучыць літоўскую мову.
Ігнат Дамейка з Жыбартаўшчыны застаўся бліжэйшым сябрам Адама Міцкевіча на ўсё жыццё. Яму аднаму Міцкевіч давяраў перапіску сваіх рукапісаў. Так, напрыклад, у 1833 годзе ў Парыжы Дамейка перапісвае для Міцкевіча “Пана Тадэвуша”. Дамейка з’яўляецца і героем трэцяй часткі міцкевічаўскіх “Дзядоў”. Абодва выгнаннікі, яны аддана падтрымлівалі на чужбіне адзін аднаго.
І яшчэ адзін цікавы аргумент. Па суседству з Жыбартаўшчынай, у вёсцы Страла, жыў сябра і аднадумец паэта Юльян Корсак. У Стралу на вечарыны прыязджалі Ігнат Дамейка, паэт Антон Адынец, Марыя (стрыечная сястра Ігната Дамейкі і муза Адама Міцкевіча) і іншыя. Сядзіба Юльяна Корсака была месцам частых спатканняў перадавой моладзі. Гэта было месца “сяброўска-інтэлектуальных” размоў, літаратурных дыскусій, філарэцкіх думак, гарачых спрэчак. Вечары ладзілі і ў Жыбартаўшчыне, хаця ўсё ж цэнтрам інтэлектуальнага жыцця была рэзідэнцыя Солтанаў у Дзятлаве, куды да Станіслава Солтана, былога маршалка Вялікага Княства Літоўскага, у палац прыязджаў на размовы і спатканні мясцовы свет. Не быць там не мог, бясспрэчна, і Адам Міцкевіч.
З усяго сказанага можна меркаваць, што Адам Міцкевіч бываў на Дзятлаўшчыне і не адзін раз.
Фёдар КРАСЮК
