Адной з важных хрысціянскіх дабрадзейнасцяў, якую заклікае здзяйсняць хрысціянская царква ў перыяд працяглага паста, – малітоўна шанаваць памерлых. У Вялікім пасту на працягу трох субот, 3, 10 і 17 сакавіка – Бацькоўскія памінальныя суботы.
У самы дзень і напярэдадні ў храмах здзяйсняюцца адмысловыя набажэнствы – Вялікія паніхіды ці Парастас. У перакладзе з грэчаскай мовы гэта слова азначае «хадайніцтва». Хрысціяне просяць дапамогі ў святых, кааб яны былі заступнікамі нашым спачылым родным перад праведным Судом Божым. Для чаго нам трэба маліцца аб выратаванні душ сваякоў, што адышлі ў іншы свет? Ці так неабходна ставіць у іх памяць свечкі? А калі і паставіш свечку, ці будзе яна прынята, ці пачуе Бог нашы маленні? Шмат пытанняў узнікае, задаць няма каму, а час няўмольна ідзе наперад.
У Свяшчэнным Пісанні Ветхага і Новага Запавету даволі шмат месцаў, якія паказваюць на тое, што чалавек павінен маліцца пра памерлых. У гісторыі Макавеяў Іуда прынёс ахвяру і здзейсніў малітву па загінулых воінах. Святы апостал Павел вучыў, што «Такім чынам, перш за ўсё прашу здзяйсняць малітвы, прашэнні, маленні, падзякі за ўсіх чалавекаў» (1 Цім. 2, 1). У IV стагоддзі свяціцель Іаан Златавуст, тлумачачы першае пасланне да Карынфян, заўважае, што не слязамі, але малітвамі, маленнямі, міласцінамі і прынашэннямі мы павінны дапамагаць нябожчыку.
Да прыняцця манаства здарылася аднаму афонскаму схімніку цяжка захварэць. Падчас сну ён убачыў пакуты грэшнікаў. Пры гэтым аднаго з іх, чорнага, нібы вугаль, які знаходзіўся ў кайданах, вызвалілі ад нясцерпных пакут і правялі ў рай. На пытанне за што яму такая літасць, анёл адказаў: «Гэта грэшная душа была адлучана ад Бога за грахі і вечна пакутавала б у полымі; але родныя грэшніка шмат служылі літургій і паніхід па ім, шмат раздалі міласціны; вось дзеля іх хадайніцтва Бог злітасцівіўся над гэтаю душою і загадаў вызваліць яе з пекла».
Наша жыццё поўная розных спраў, мітусні, хвалявання. У спешцы мы не толькі не памятаем пра памерлых блізкіх, але нават не задумваемся, што аднойчы гэта жыццё спыніцца і для нас. Тады прыйдзецца даць адказ за нашы ўчынкі, добрыя і злыя. Калі ў зямным жыцці мы не знайшлі часу падумаць, памаліцца за родных і блізкіх, нас, па вучэнні царквы, будзе чакаць строгае пакаранне. Згодна аповесці «Мытарства Феодоры» апошнім, дваццатым выпрабавальным пунктам для нашых душ будзе пакута (мытарства) неміласэрнасці і бязлітаснасці. Яго не змогуць прайсці людзі, адмовіўшыя ў міласціне і правіўшыя бессардэчнасць да блізкіх.
Каб абудзіць нашу памяць, часам мерцвякі з’яўляюцца ў нашых снах. Гэтыя начныя бачанні палохаюць нас. Пасля абуджэння мы пачынаем сябе накручваць. Але хто скажа, калі ў апошні раз ён заказваў паніхіду, хадзіў у царкву, ставіў за спачын свечкі, наведваў месцы пахавання? А яшчэ пра памерлых родзічаў трэба маліцца дома. У ранішнім і вячэрнім малітоўным правіле ёсць асобныя малітваслоўі, у якіх мы памінаем загінулых. Ім не патрэбныя дарагія помнікі, пластыкавыя кветкі. Ім патрэбна наша малітва. Мы не можам дакрануцца, абняць, пашкадаваць, сказаць, як мы любім тых, хто ўжо не з намі. Але кожны з нас можа і павінен памятаць пра іх, здзяйсняць добрыя справы ў іх памяць.
Хтосьці сказаў: «Чалавек не памірае, пакуль жывая пра яго памяць у сэрцах людзей». Паспрабуем пабываць у царкве ў адну з бліжэйшых субот. Магчыма потым, калі мы адыдзем у іншы свет, нашы дзеці таксама ўспомняць пра бацькоў і наведаюць могілкі.
І. ЗІНЧАНКА