На адной з рабочых нарадаў напярэдадні Новага года старшыня райвыканкама Андрэй Садоўскі мяне спытаў:
– Ірына Чаславаўна, вы яшчэ не ў курсе пра звесткі, якія пацвярджаюцца дакументальна, што нашаму райцэнтру ў 2025 годзе споўніцца 575 гадоў?
Я сапраўды тады яшчэ не ведала гэтай навіны. З запытам звярнулася ў Дзятлаўскі гісторыка-краязнаўчы музей, каб знайсці першакрыніцу інфармацыі. Разам з тым узнікла ідэя ў новым годзе распачаць новы пастаянны праект у газеце пад назвай “Хто ў курсе?”, каб папоўніць багаж ведаў дзятлаўчан у шэрагу важных пытанняў, якія тычацца жыцця непасрэдна нашага раёна, і больш шырокіх – эканамічных, палітычных…
Вяртаючыся да тэмы змянення даты заснавання горада, у курсе аказаўся дырэктар музея Сяргей Каско.
– Сяргей Віктаравіч, да нядаўняга часу лічылася, што першыя ўспаміны пра Дзятлава ў пісьмовых крыніцах адзначаны ў даравальным акце вялікага князя літоўскага Аляксандра ад 6 чэрвеня 1498 года, калі “Двор Здетело” (тагачасная назва) быў падораны гетману літоўскаму, князю Канстанціну Іванавічу Астрожскаму (з правам заснаваць тут мястэчка).
Пра больш раннюю гісторыю Дзятлава ўзгадвае ў сваёй кнізе “Зецела, або Падарожжа па старых вуліцах Дзятлава” былы дырэктар нашага музея, даследчык Фёдар Красюк, што Іпацьеўскі летапіс засведчыў ваеннае сутыкненне паміж літоўскім і галіцка-валынскім войскамі каля возера З’ята ў 1253 годзе. “…и послаша сторож Литва на озере Зьято и гнаша через болота реки Шчары…”.
Раскажыце, калі з’явілася інфармацыя пра 1450 год як год заснавання Дзятлава і хто выявіў дакументы, якія пацвярджаюць новыя лічбы?
– Дзякуючы пошукам і разведкам археолагаў, сярод якіх наш славуты зямляк Вадзім Лакіза, дырэктар Інстытута гісторыі Нацыянальнай Акадэміі навук Беларусі, Дзятлаўскі раён з’яўляецца адным з найбольш даследаваных з археалагічнага пункту гледжання рэгіёнаў Беларусі. Па дадзеных гэтых даследаванняў, сістэматызацыі і культурна-храналагічнай ідэнтыфікацыі шматлікіх археалагічных артэфактаў, мы можам рэканструяваць падрабязную схему гістарычнага развіцця нашых далёкіх продкаў на працягу больш чым 10 тысяч гадоў.
Але гісторыя – гэта такая навука, дзе канчатковую кропку паставіць вельмі складана. Перабіраючы дакумент за дакументам архіўных фондаў, навукоўцы імкнуцца да ісціны, якая адкрывае для нас невядомыя гістарычныя факты.
Так атрымалася і на гэты раз. Паводле даследаванняў Рагнеды Аляхновіч, загадчыцы сектара навукова-інфармацыйнай работы Інстытута гісторыі Нацыянальнай Акадэміі навук Беларусі: “Дзятлава ўпершыню згадваецца ў кнізе данін вялікага князя Казіміра пад назвай “Здзецел”. У кнізе адзначана, што князь падарыў дзевяць людзей Васкавіч у Здзецеле і Беліцкай воласці нейкім Рамашкавічам, а здзецелцу Мінялку Драмуцэвічу пацвердзіў яго вотчынныя землі ў Здзецелі. Запісы аб гэтых двух наданнях не датаваныя, але ў іх указана, што дакументы падрыхтаваў пісар Сапега ў прысутнасці пана Кгаштаўта. Пісарам Сапега, без абазначэння імя, у крыніцах звычайна называюць Сямёна Сапегу, які быў пісарам вялікага князя Казіміра ў 1440-1450 гадах. Панам Кгаштаўтам у кнізе данін Казіміра запісвалі Яна Гаштольда ў той час, калі ён займаў пасаду віленскага ваяводы ў 1443-1458 гадах. Суаднясенне часу, калі Сямён Сапега і Ян Гаштольд займалі адпаведныя пасады, дазваляе вызначыць, што дакументы былі складзены паміж 1443 і 1450 гадамі”.
– Чаму з дзвюх дат навукоўцы выбралі менавіта 1450 год?
– Пры вызначэнні даты першага ўпамінання, калі з крыніц вядомы дыяпазон дат, звычайна выкарыстоўваецца апошняя з магчымых. З улікам пералічанага вышэй, мы маем права сцвярджаць, што ў адпаведнасці з навуковымі даследаваннямі на дадзены момант горад Дзятлава з’яўляецца населеным пунктам з больш працяглай задакументаванай гісторыяй, якая бярэ свой пачатак з 1450 года.
Ірына КАМАРОВА
Подписывайтесь на телеграм-канал «Дятлово ОНЛАЙН» по короткой ссылке @gazeta_peramoga
