Першы элемент нематэрыяльнай культурнай спадчыны ў Гродзенскай вобласці, які занесены ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцяў Беларусі як адметная рыса праяўлення лакальнай культурнай традыцыі з прысваеннем катэгорыі “А”, – гэта аўтэнтычны абрад святкавання Юр’я ў вёсцы Ахонава.
Мясцовымі жыхарамі свята шануецца так, як другі Вялікдзень, і адзначаецца з даўніх часоў. У абрадавых песнях вяскоўцы просяць у святога Юрыя заступніцтва, багатага ўраджаю, добрага надвор’я, моцнага здароўя, шчасця, дабрабыту.
Сёлета 5 мая фальклорны гурт ахонаўскіх жанчын разам з пераемнікамі традыцыі з гарадскога пасёлка Наваельня, у ліку якіх былі работнікі культуры і дзеці, сабраўся, каб у чарговы раз правесці святочны абрад і азнаёміць з ім жыхароў Беларусі, паколькі на свята на Дзятлаўшчыну прыехала здымачная група канала Беларусь-3 праграмы “Жывая спадчына” і журналісты БЕЛТА.
Абрадавая дзея пачалася ля ўпрыгожанага крыжа на ўездзе ў Ахонава, якому жанчыны і дзяўчаты кланяліся з надзённымі просьбамі:
– Святы Юрый, памажы нам ва ўсім добрым: дай нам меру сонца, цяпла, дожджыку, каб вырасла травіца для жывёлы, на палях былі добрыя ўсходы жыта, пшаніцы і ўсякай пашніцы, здароўя ўсім людзям і скацінцы.
І вось над вёскай, якая ўжо ўбіраецца ў зеляніну і першую квецень садоў, паліліся мілагучныя песні-звароты, каб “ад зімовых замкоў адамкнулася родная зямліца, выйшла расіца, расло жыта і пшаніца караністыя ды каласістыя, каб з кожнага сцяблочка – ды жыта бочка”.
Па старадаўняй традыцыі ахонаўскія спявачкі прайшліся ад крыжа на ўездзе да таго, што стаіць ля мясцовай царквы. Па дарозе, вядома ж, узгадвалі народныя юр’еўскія прыкметы, сярод якіх: “калі дождж на Юр’е, то будзе хлеб і ў дурня; калі на Юр’е вялікая раса, то будзе шмат грыбоў у лесе. Расказалі вяскоўцы і пра святочную варажбу: на Юр’е дзяўчаты ішлі на мяжу да ўсходу сонца, збіралі 12 кветачак, плялі маленькі вяночак, надзявалі мезінец, ішлі моўчкі дадому і клаліся спаць, верылі, што пасля таго прысніш жаніха”. Каб абараніць жывёлу, гаспадыні асвячалі ў царкве на Юр’е першыя веснавыя кветкі і назаўтра давалі карове з хлебам, каб не хварэла і давала шмат малака. У гэты дзень дзяўчаты бегалі да ручая і для прыгажосці ўмывалі твар.
Ля другога крыжа таксама спыняліся з малітвамі і песнямі, а затым узгадвалі, колькі за год у Ахонава вяселляў згулялі, бо яшчэ адна юр’еўская традыцыя – спяваць маладым “Малодачку”:
Маладая, маладая малодачка,
Выйдзі, выйдзі на вулачку,
Вынясь, вынясь падарачак.
Падарачак – паясочак.
Копу яек на паўміску,
Каўбасою акружыці,
Белым сырам залажыці.
У сваю чаргу малодачка выходзіла з юр’еўскім паяском і кошыкам пачастункаў. Паясок кідала спявачкам, яго спачатку перацягвалі, нібыта спрабавалі парваць, а затым жанчыны разразалі, яго бо верылі, што кожны кавалачак мае магічную сілу: каб дзіцятка не хварэла, ад грому, ад ліхіх вачэй, каб жывёла вялася.
Павіншаваўшы ўсіх маладзіц, якія сёлета выйшлі замуж, удзельнікі шэсця збіраліся ў адной хаце частавацца гасцінцамі і спяваць вясёлыя песні. А назаўтра за ваколіцай выконвалі развітальную песню “Праважаем Юр’е за сяло”.
Увесь гэты абрад ахонаўцы і іх пераемнікі правялі на працягу некалькіх гадзін, цяпер, спадзяёмся, убачаць не толькі на старонках раённай газеты, але і па тэлебачанні, пачуюць нашы ахонаўскія аўтэнтычныя песні.
Ірына СТЫРНІК
Подписывайтесь на телеграм-канал «Дятлово ОНЛАЙН» по короткой ссылке @gazeta_peramoga
