Мяне як беларуса надзвычай радуе, што Дзень роднай мовы ўжо традыцыйна і назаўсёды прапісащся ў нашым нацыянальным календары.
Гэта заўсёды сагравае сэрца ў халодныя зімовыя дні. Родная, значыць, любімая, дарагая, самая-самая. А любімай не здраджваюць, не ахайваюць, не робяць балюча…
Сёння ў нашым рознагалосым свеце налічваецца больш за шэсць тысяч моў, і палова з іх знаходзіцца пад пагрозай знікнення. Менавіта дзеля іх захавання і быў абвешчаны Дзень роднай мовы. Гэтае свята – цудоўная нагода для носьбітаў роднай мовы яшчэ раз задумацца пра тую адзіную, якую мы завём матчынай, на якой размаўлялі нашы продкі.
Яшчэ ў маленстве я запомніў павучальныя словы Івана Мележа: “Мова – гэта вялікі народны скарб. Яе нельга не паважаць, як нельга не паважаць родны народ”. Затым у юнацтве прачытаў яго бессмяротную трылогію “Палеская хроніка” і зразумеў моц і водар нацыянальнага слоўца.
Радуе, што бібліятэкі, навучальныя і культуралагічныя ўстановы прысвячаюць гэтаму патрыятычнаму святу кніжныя выставы беларускамоўных выданняў, што ў гарадах, пасёлках і вёсках Беларусі праходзяць шматлікія тэматычныя мерапрыемствы, беларускамоўныя дыскатэкі і канцэрты, майстар-класы і лекцыі. Музеі краіны арганізоўваюць публічныя чытанні беларускамоўных твораў пісьменнікамі, акцёрамі, мастакамі, грамадскімі дзеячамі. Традыцыйнымі ўжо сталі і дыктоўкі паводле эпахальных і значных твораў нацыянальнага прыгожага пісьменства.
І як тут не ўзгадаць знакамітыя словы слыннага паэта Пімена Панчанкі:
Якія цудоўныя назвы і словы,
Якая цудоўная родная мова!
І ўсё мілагучна для слыху майго:
І звонкае “дзе”, і густое “чаго”.
Несумненна, што ў гэты дзень многія беларусы хоць на некалькі дзясяткаў слоў становяцца больш дасведчанымі, інтэлектуальна пытлівымі. Яшчэ больш патрыятычнымі. Нездарма Янка Сіпакоў сцвярджаў: “Толькі праз родную мову чалавек можа стаць беларусам, бо ў ёй хімія і фізіка, гісторыя і батаніка, эканоміка і культура таго, што называецца нацыяй, народам”.
Я перакананы, што дзякуючы менавіта такім святам, добразычлівым і эмацыянальным, ціхім і хатнім, штогод прыбаўляецца аматараў беларускай мовы, літаратуры, культуры не толькі сярод навучэнцаў, але і сярод педагогаў, бацькоў, усіх неабыякавых беларусаў.
Не магу не ўзгадаць словы вялікага сына Беларусі Змітрака Бядулі: “ Не саромся, беларус, гаманіць па-свойму – на роднай мове бацькоў і дзядоў сваіх. Шануй сваю мову, шануй свае песні, свае казкі, звычаі і ўсё роднае – гэта спадчына дзядоў і вялікі нацыянальны скарб. Толькі тады цябе ўсе будуць шанаваць як чалавека, калі сам сябе будзеш шанаваць, калі не адкінеш свайго нацыянальнага ўласнага багацця. А першы скарб нацыянальны – гэта родная мова”.
Давайце чытаць беларускіх класікаў, глядзець беларускія пастаноўкі ў тэатрах. І тады вы зможаце не пераставаць здзіўляцца багаццю роднай мовы. А ў гэтым годзе мы святкуем таксама і 140-годдзе знакамітых класікаў, стваральнікаў сучаснай літаратурнай мовы Янкі Купалы і Якуба Коласа. Святкуем, каб “людзьмі звацца”.
Сёння беларуская мова ўжо актыўна пранікае ў новыя, сучасныя сферы ўжытку: рэкламу, інтэрнэт-прастору. А гэта ўжо сведчыць пра яе рэальную запатрабаванасць, жаданне беларусаў актыўна ёю карыстацца.
Канешне, мова жывая, пакуль на ёй гавораць. А Дзень роднай мовы – цудоўная нагода яшчэ раз задумацца, асабліва квасным патрыётам, манкуртам, людзям перакаці-поле, без роду-племені, пра лёс і будучыню той мовы, якую пакінулі нам у спадчыну продкі. Так, мы вывучаем мову ў школе, нядрэнна разумеем беларускія слоўцы, аднак чамусьці мала хто на ёй можа свабодна, лёгка, без памылак гаварыць. Называюцца і прычыны гэтага: не ведаю, не ўмею, саромеюся, гэта нейкі дыялект…
А можа, давайце сёлета, у Дзень роднай мовы, памяняем свае негатыўныя адносіны да мовы, нарэшце адважымся і пачнём гутарыць па-свойму! Спачатку на працягу аднаго дня, потым на працягу года, дзесяцігоддзяў. Усё жыццё! Ужо час станавіцца сапраўднымі і свядомымі беларусамі.
Канстанцін КАРНЯЛЮК
