Кніга абуджае думку

Культура і адпачынак Свежыя навіны

Я лічу, што гістарычная, ваенная, дакументальная, мемуарная літаратура, успаміны ветэранаў, ліставанне пісьменнікаў дапамагаюць глыбей пранікнуць у гістарычную эпоху, зразумець важныя, стрыжнявыя падзеі гераічнага і легендарнага ХХ стагоддзя.

Нам, сучаснікам,  ні ў якім разе нельга забываць той факт, што менавіта пасля ўтварэння БССР  літаратура Савецкай Беларусі актывізавалася. Гэта было звязана  з эрай беларусізацыі. У галіне нацыянальнага прыгожага пісьменства працавалі  таленавітыя аўтары: Янка МаўрУладзімір Дубоўка, Кузьма Чорны, Міхась Зарэцкі,  Уладзімір ЖылкаКандрат Крапіва, Пятро Глебка і інш. На подыху часу актыўна ўтвараліся літаратурна-мастацкія арганізацыі: “Маладняк”, “Узвышша”, “Полымя” (убачылі свет аднайменныя часопісы). Стрыжнявымі  літаратурнымі органамі неўзабаве   сталі “ЛіМ”  (з 1932 г.) і “Полымя” (з 1922 г.). У 1934 г. быў утвораны Саюз пісьменнікаў БССР.

Сярод родаў літаратуры найбольш аператыўна на векапомныя падзеі адгукнулася паэзія. Аднак і ў айчыннай  прозе адзначалася станаўленне жанру рамана, паглыбленне псіхалагізму (Я. Колас, М. Гарэцкі, К. Чорны, М. Зарэцкі), назіралася імкненне празаікаў стварыць вобраз чалавека новага часу ў супярэчлівых абставінах гістарычных падзей (П. Галавач, М. Чарот, Ц. Гартны, А. Мрый, Л. Калюга, Б. Мікуліч, Я. Нёманскі). У першай палове  ХХ ст. надзвычай яскрава разгарнуліся  класічныя  таленты заснавальнікаў сучаснай беларускай літаратуры і літаратурнай мовы Янкі Купала і Якуба Коласа. Я. Колас вучыў беларусаў: “Добра быць у дарозе, якую ты сам сабевыбіраеш”.

У Другую сусветную вайну папулярным жанрам стала публіцыстыка. Вялікай верай у перамогу вызначалася паэзія (“Беларускім партызанам” Я. Купалы, “Народу-барацьбіту” Я. Коласа, “Смерць салдата”, “Партызаны” П. Глебкі, “Байцам-беларусам” П. Броўкіі інш.). Цяжар вайны быў адлюстраваны ў эпічных творах “Сцяг брыгады” А. Куляшова, “Янук Сяліба” М. Танка, “Эдэм” З. Астапенкі. Заўважальнай з’явай ваеннай  прозы часу  сталі кніга апавяданняў “Астап” М. Лынькова і “Вялікае сэрца”К. Чорнага.

Дарэчы, менавіта тэма  Вялікай Айчыннай вайны стала на доўгі час вызначальнай у айчыннай літаратуры, пашыраючы магчымасці псіхалагічнага і экзістэнцыяльнага асэнсавання гістарычных падзей. Тэма вайны і партызанскай барацьбы становіцца вызначальнай у раманах “Векапомныя дні” М. Лынькова, “Расстаемся ненадоўга” А. Кулакоўскага, “Мінскі напрамак” І. Мележа, “Згуртаванасць” М. Ткачова, “Глыбокая плынь”. І. Шамякіна і інш.  Са старонак кніг Р. Барадуліна, Г. Бураўкіна, А. Вярцінскага, В. Вярбы, С. Гаўрусёва, Н. Гілевіча, А. Лойкі, Е. Лось, І. Пташнікава, Б. Сачанкі, Я. Сіпакова, М. Стральцова, І. Чыгрынава і інш. паўстае жудасны твар Вялікай Айчыннай.

Тэма гістарычнай памяці стала вызначальнай у творчасці Уладзіміра  Караткевіча, дзякуючы якому   выдатна развіўся гістарычны жанр (аповесці “Сівая легенда”, “Дзікае паляванне караля Стаха”, “Зброя”,  раманы “Нельга забыць”, “Каласы пад сярпом тваім” і інш.). Гэта У.Караткевіч скажа:“Абыякавы да мінулага не мае аніякай інтэлектуальнай перавагі над жывёлай, і таму ёсць першы кандыдат на маральную, а затым і фізічную смерць. Усё адно хто гэта – чалавек ці народ”. І дадасць: “Кожны чалавек носіць сваё неба з сабой”.

Як бачым, на працягу ўсяго ХХ стагоддзя нашы продкі шанавалі кнігу, бо ведалі, што яна трывала захоўвае веды, назапашаныя стагоддзямі, мудра перадае іх наступным пакалененям. І ў ХХІ стагоддзі нам трэба працягваць ставіцца да кнігі як да святыні. Мяне не можа не радаваць, што нават у час камп’ютараў прыхільнікаў традыцыйных  кніг вельмі многа, бо менавіта сардэчныя  зносіны з друкаваным выданнем выклікаюць у душы непараўнальнае пачуццё, быццам вядзеш гутарку са старым, сапраўдным сябрам.

Канстанцін Карнялюк



Теги: