Апісваючы архівы музея, уносячы даныя ў электронную праграму, вельмі часта трапляеш на цікавыя, малавядомыя матэрыялы.
І хочацца пабольш даведацца пра людзей, знайсці іх кантакты. Чалавеку, мяркуючы па даце нараджэння, ужо шмат гадоў, але раптам яшчэ жывы, можна спісацца, патэлефанаваць, пагаварыць, нешта новае даведацца па гісторыі вайны на Дзятлаўшчыне. Зацікавіла мяне асоба Віля Аляксеевіча Селуянава. У фондах музея знаходзяцца на захаванні дакументы пра гісторыю баявой дзейнасці партызанскага атрада “Баявы” імя Дунаева Беластоцкага аб’яднання, а таксама спіс удзельнікаў Станькаўскага падполля Дзяржынскага раёна Мінскай вобласці 1941-1942 гадоў і партызан атрада “Баявы”. Пад нумарам 19 у спісе значыцца Віль Аляксеевіч Селуянаў, які нарадзіўся ў вёсцы Барысаўшчына. Спіс пацверджаны подпісам камандзіра атрада Я.П.Грыцыневіча. У матэрыялах быў адрас: г.Сочы, вуліца Варашылаўская 12/7. Падумалася: трэба напісаць ліст на гэты адрас. Распытала ў работнікаў музея, што яны ведаюць пра Віля Аляксеевіча. Захавальнік музея Ірына Станіславаўна Якаўчык расказала, што некалькі гадоў таму быў кантакт з Селуянавым, ён, здаецца, яшчэ жыве.
Ліст напісала на імя Віля Селуянава, але звярталася да жыхароў кватэры нумар сем, бо ўсё магло здарыцца за гэты час: кватэру маглі прадаць, і там цяпер жывуць чужыя людзі, ніяк з сям’ёй Віля Аляксеевіча не звязаныя. Праз некаторы час атрымала адказ на сваю электронную пошту. Пісаў зяць Селуянава – Аляксей. Ён паведамляў, што Віль Селуянаў жывы-здаровы, перадае прывітанне Беларусі, збірае матэрыялы, каб пераслаць у музей.
Праз некаторы час матэрыялы прыйшлі. Віль Аляксеевіч перадаў іх у Растоўскае аддзяленне пасольства Беларусі ў Расіі, а адтуль яго пераслалі на адрас музея.
Паходзіць Віль Аляксеевіч з вельмі цікавага роду. Яго дзед па маці, Іван Андрэевіч Якушаў, родам з Разанскай губерні Расійскай імперыі, служыў у гады Першай сусветнай вайны ў “Рускім корпусе” генерала Юдзеніча ў Арменіі, быў афіцэрам.
Бацька, Аляксей Аляксандравіч Селуянаў, падпалкоўнік медыцынскай службы, скончыў Акадэмію імя Кірава ў Ленінградзе, у гады Вялікай Айчыннай вайны служыў у Беларусі, Ленінградзе, Волхаве, Сталінградзе, Растове, Данбасе, Мелітопалі, Крыме, Прыбалтыцы. Пасля вайны займаў пасаду галоўнага доктара-тэрапеўта ў паліклініцы УКДБ – МУС у горадзе Сочы. У сямейным архіве Селуянавых маюцца пасведчанні Аляксея Аляксандравіча, выдадзеныя разам з медалямі “За абарону Сталінграда” і “За абарону Ленінграда”.
Адметнай асобай з’яўлялася і маці Віля Аляксеевіча – Праскоўя Іванаўна Якушава. Віль Аляксеевіч даслаў копіі некалькіх дакументаў, якія пацвярджаюць, што яго маці была партызанскай сувязной. Вось адзін з іх, напісаны Мікалаем Якаўлевічам Гулецкім і завераны сакратаром Дзятлаўскага райвыканкама ад 27 красавіка 1979 года. “Я, Гулецкі Мікалай Якаўлевіч, 1912 года нараджэння, былы сувязны партызанскага атрада “Барацьба” Ленінскай партызанскай брыгады Шчучынскага партызанскага злучэння, жыву па адрасе: г.п.Наваельня, вуліца К.Маркса, дом 17, тым самым пацвярджаю, што грамадзянка Якушава-Селуянава Праскоўя Іванаўна, 1915 года нараджэння, народжаная ў сяле Гарадзец Спаскага раёна Разанскай вобласці, якая зараз жыве ў горадзе Сочы па адрасе Курортны праспект, дом 94, кватэра 7, у перыяд з 1 студзеня 1943 года да моманту вызвалення Дзятлаўскага раёна 12 ліпеня 1944 года была сувязной партызанскага атрада “Барацьба”.
Працуючы ў гэты час акушэркай Дзятлаўскай бальніцы, па заданні камандавання атрада грамадзянка Якушава-Селуянава П.І. удзельнічала ў зборы звестак пра гарнізон праціўніка ў м.Дзятлава, у лячэнні хворых і параненых партызан, забяспечвала атрад медыкаментамі і перавязачным матэрыялам. У 1943 годзе прымала ўдзел у падрыхтоўцы аперацыі па захопебялізны, медыцынскага інструментарыя, перавязачнага матэрыялу і медыкаментаў у Дзятлаўскай бальніцы, распаўсюджвала сярод мясцовых жыхароў м.Дзятлава і гарнізона праціўніка зводкі інфармбюро і іншую агітацыйную літаратуру. У гэтым і падпісваюся.” Подпіс М. Я. Гулецкага пацверджаны пасведчаннем партызана Беларусі №4193327, выдадзенага выканкамам Дзятлаўскага раённага Савета народных дэпутатаў.
А яшчэ ў архівах сям’і маецца даведка, выдадзеная 24 жніўня 1944 года штабам партызанскага атрада “Барацьба” і падпісаная камандзірам атрада Глазковым, камісарам Кавязіным і начальнікам штаба Флягам. Яна мае наступны змест: “Даведка выдадзена Селуянавай Праскоўі Іванаўне, горад Дзятлава Баранавіцкай вобласці, у тым, што яна сапраўды з’яўлялася членам антыфашысцкай групы ў горадзе Дзятлаве, мела сувязь з партызанскім атрадам “Барацьба”, давала неабходныя звесткі пра праціўніка, а таксама забяспечвала партызанскі атрад канцылярскімі прыладамі і медыкаментамі”.
Сам жа Віль Аляксеевіч – праўдашукальнік па натуры, няўрымслівы чалавек – шчыра перакананы ў тым, што праўда заўсёды пераможа. За свае перакананні не раз пацярпеў, асабліва ў 90-я, калі ў Расіі ішоў перадзел маёмасці і ўлады. Нават некаторы час сядзеў у турме. А было гэта так. Віль Селуянаў усё жыццё збірае матэрыялы пра партызанскі рух на Беларусі. Гэта нельга назваць хобі, гэта – нешта большае. Магчыма, нават сэнс жыцця, які і дае яму сілы жыць. Разам з дакументамі ён збіраў зброю. Была яна небаяздольнай: то дэталі зброі, то сапсаваная так, што вярнуць яе да жыцця немагчыма, то макеты. Збіраў, а потым перадаваў музеям, безумоўна, за так, без грошай. І вось аднойчы да яго завітаў следчы з Хосцінскага РАУС маёр В.Кочкін і правёў вобыск і допыт. У выніку В.Селуянаў быў абвінавачаны ў захаванні боепрыпасаў. Было гэта ў 1989 годзе. Прычынай жа вобыску паслужыла тое, што Віль Аляксеевіч накіраваў у Маскву матэрыялы пра арганізаваныя злачынныя групіроўкі злодзеяў і спекулянтаў, якія дзейнічалі пад аховай афіцыйных асоб Сочынскага РАУС. І чакаў мер рэагавання. Адрэагавалі хутка. Віль Селуянаў апынуўся за кратамі. Яго абвінавацілі ў захоўванні боепрыпасаў і хлусні. Прасядзеў тры гады. Праз тры гады быў выпушчаны з турмы пасля вывучэння справы намеснікам пракурора РСФСР І.Землянушыным, які прыйшоў да высновы: састаў злачынства адсутнічае. Пракурору Краснадарскага краю было даручана прыняць меры ў адносінах да асоб, якія дапусцілі парушэнне законнасці.
Як піша Віль Аляксеевіч, потым вярнулі ўсё, акрамя мыла – экспаната-бутафорыі школьнага музея Баявой Славы Беларусі, які ён стварыў з вучнямі. А дапамагалі Вілю Селуянаву выйсці з турмы родныя, многія сябры і знаёмыя, у тым ліку Якаў Платонавіч Грыцыневіч, камандзір партызанскага атрада “Баявы” Беластоцкага злучэння. Селуянаў быў у яго сувязным з 1942 па 1944 гады разам са сваёй маці.
Вось такая легендарная сям’я Селуянавых жыла і жыве ў чарнаморскім горадзе Сочы, іх лёс цесна пераплецены з лёсам нашай Беларусі. Пакуль жывуць ветэраны, жыве і сувязь пакаленняў, жыве памяць.
Алена АБРАМЧЫК,
старшы навуковы супрацоўнік Дзятлаўскага гісторыка-краязнаўчага музея
